Ήρθε πάλι η τρελή αποκριά! 14 Χρόνια, 2 Μήνες πριν
Αποκριές
Απόκριες ονομάζονται οι τρεις εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Σαρακοστή. Σήμερα, όμως Αποκριά ονομάζεται ιδιαίτερα η Κυριακή της πρώτης (μικρές απόκριες, της Τυροφάγου) και η Κυριακή της δεύτερης και τρίτης βδομάδας.
Ονομάστηκε έτσι, επειδή τη περίοδο αυτή, συνηθίζεται να μην τρώνε κρέας οι Χριστιανοί, δηλαδή «να απέχουν από κρέας». Λέγεται επίσης απόκριες, Απόκρεω, της Τυροφάγου, γιατί την εβδομάδα αυτή τρώνε μόνο γαλακτοκομικά και όχι κρέας, για να προετοιμαστούν σιγά - σιγά για τη νηστεία της Σαρακοστής. Ανάλογη με την ελληνική λέξη Αποκριά είναι και η λατινική λέξη καρναβάλι (Carneval, carnavale, από τις λέξεις<Carne=κρέας και Vale=περνάει).
Στην Ελλάδα
Τις μέρες αυτές γίνεται το έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας και του «μασκαρέματος», της μεταμφίεσης, που έχει παραμείνει από παλιές "εθνικές" γιορτές της ρωμαϊκής εποχής, τις γιορτές αφιερωμένες στην έκπτωση του θεού Κρόνου (Saturn) από τον Ήλιο Δία: τα Κρόνια «Λουπερκάλια» και «Σατουρνάλια» και από τις αρχαιότερες «Διονυσιακές γιορτές» των Ελλήνων, όπου οι άνθρωποι μεταμφιέζονταν, χόρευαν, τραγουδούσαν πίνοντας κρασί και το κέφι έφτανε στο κατακόρυφο προς τιμή του Διόνυσου.
Παλιότερα το καρναβάλι γινόταν παντού στην Ελλάδα με μασκαράτες ομαδικές, χορούς γλέντια, σάτιρα και διάφορα ιδιαίτερα, έθιμα σε κάθε μέρος. Ήταν ευκαιρία για ξεφάντωμα, κρασί και χίλια δυο πειράγματα. Μεγαλύτερα κέντρα τέτοιου ξεφαντώματος ήταν, όπως και σήμερα, η Πάτρα με το περιβόητο Πατρινό καρναβάλι, που έχει τις ρίζες του στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ξάνθη με το ξακουστό πλέον Ξανθιώτικο Καρναβάλι γίνεται πόλος έλξης αφού έχει το μεγαλύτερο καρναβάλι των Βαλκανίων με πολλά λαογραφικά στοιχεία, η Πλάκα των Αθηνών, η Θήβα με τον περίφημο «βλάχικο γάμο» της. Στη Θήβα γίνεται και σήμερα ο «βλάχικος γάμος» που αρχίζει από την Τσικνοπέμπτη και αποτελείται από το προξενιό, το γάμο δυο νέων και τελειώνει με την πορεία των προικιών της νύφης και το γλέντι των συμπεθέρων. Όλες αυτές οι διαδικασίες είναι γεμάτες από σατυρική αθυροστομία, κέφι, γλέντι και χορό. Στην Πάτρα γίνεται το μεγαλύτερο καρναβάλι της Ελλάδας με διάρκεια δύο μηνών και τη τελευταία Κυριακή της αποκριάς γίνεται παρέλαση αρμάτων με επικεφαλής το ομοίωμα του θεού της αποκριάς του «Καρνάβαλου» και ακολουθία διάφορων άλλων έξυπνων μασκαρεμάτων, με τη συμμετοχή 40.000 καρναβαλιστών, και πλήθους επισκεπτών ενώ το κέφι δίνει και παίρνει.
Στην Κοζάνη γίνεται το έθιμο του φανού, κατά το οποίο φωτιές και υπαίθρια γλέντια στήνονται σε διάφορες γειτονιές της πόλης.
Στην Πλάκα, καθώς και σ' όλα γενικά τα μέρη, γυρνούν στους δρόμους οι άνθρωποι μεταμφιεσμένοι, μικροί και μεγάλοι, μπαίνουν στα κέντρα, πίνουν, χορεύουν, πειράζονται και γλεντούν. Τα τελευταία χρόνια το "καρναβάλι του Μοσχάτου" καταλαμβάνει τη πρώτη θέση μεταξύ εκείνων των δήμων της Αττικής.
Μόνο οι Καθολικοί και οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί γνωρίζουν τις απόκριες, ενώ στην προτεσταντική βόρεια Ευρώπη δεν υπάρχουν.
Στην Κολωνία και άλλες πόλεις του Ρήνου στην Γερμανία το Καρναβάλι είναι σημαντικό κομμάτι της τοπικής παράδοσης και της κριτικής εναντίον της πολιτικής. Σύλλογοι και οργανώσεις προετοιμάζονται ολο το χρόνο για αυτές τις ημέρες. Επίσης σημαντικό Καρναβάλι παρουσιάζουν η Βενετία και η Νίκαια στη Γαλλία.
To Καρναβάλι του Ρίο ντε Τζανέιρο θεωρείται το μεγαλύτερο του κόσμου και πολυπληθέστερο σε μια φαντασμαγορική κάθε φορά παρουσίαση όπου συνδυάζεται με παραδοσιακούς ξέφρενους χορούς όπως η Σάμπα.
Απ:Ήρθε πάλι η τρελή αποκριά! 14 Χρόνια, 2 Μήνες πριν
Η ιστορία του Πατρινού Καρναβαλιού
Αν και δεν είναι ευρέως τόσο γνωστό, όσο κάποια άλλα μεσογειακά και κεντροευρωπαϊκά καρναβάλια, το Πατρινό Καρναβάλι περιλαμβάνεται στα κορυφαία της Ευρώπης.
Είναι το πολυπληθέστερο σε συμμετοχή μεταμφιεσμένων ( 40.000 στη μεγάλη παρέλαση) μαζί με αυτό του Νότιγχαμ στο Λονδίνο και είναι αναμφισβήτητα πρώτο στην Ευρώπη σε συμμετοχή νέων και γι' αυτό πρώτο σε κέφι και σε πάθος.
Ξεκίνησε πριν 180 χρόνια περίπου και είχε μια ενδιαφέρουσα ιστορικά διαδρομή και μετεξέλιξη.
Αρχικά, από το 1829, ως χοροί μπαλ-μασκε στα σπίτια των ντόπιων μεγαλοαστών.
Κάποια στιγμή, από το 1870 και μετά οι ίδιοι χρηματοδοτούν την κατασκευή καρναβαλικών αρμάτων και καθιερώνεται και η παρέλαση.
Χοροί και παρέλαση είναι για πολλές- πολλές δεκαετίες το επίσημο και γνωστό πέρα από την πόλη πατρινό καρναβάλι.
Στο περιθώριο του, βέβαια, υπάρχει και μια λαϊκή εκδοχή του με γλέντια σε ταβέρνες ή σπίτια και με τις μπούλες ( μεταμφίεση πρόχειρη με ρούχα του αντίθετου φύλλου, ρούχα της γιαγιάς κ.λ.π.).
Λαϊκοί τεχνίτες είναι και οι κατασκευαστές των αρμάτων και μασκαρατών κι ανάλογη η τεχνοτροπία τους.
Όμως το Καρναβάλι παραμένει η γιορτή των αστών αφού οι φανταχτεροί χοροί τους και η οργάνωση και χρηματοδότηση από αυτούς της παρέλασης και των αρμάτων δίνουν τον τόνο.
Κι εκτός από τις μπούλες οι ίδιοι, άλλωστε, δημιουργούν και τα λίγα αλλά χαρακτηριστικά έθιμά του: τον «πόλεμο» με τα κέρινα αυγά, τον σοκολατοπόλεμο, τους χορούς «μπουρμπούλια».
Αυτό το καρναβάλι, άλλωστε, είναι καθαρά ιταλογενές και δεν έχει καμμία σχέση με τα αποκριάτικα παγανιστικά έθιμα στην υπόλοιπη Ελλάδα που έρχονται από τα βάθη του χρόνου, ακόμα κι από τον αρχαίο θεό Διόνυσο, και που με τα με τα φαλικά σύμβολά τους και την ελευθεριότητα μεταμφιέσεων και τραγουδιών αποτελούν αγροτικές τελετουργίες για τη γονιμότητα της άνοιξης, τη παραγωγικότητα της γης και των κοπαδιών.
Τον δυτικότροπο χαρακτήρα του ενισχύει το γεγονός ότι εκτός από την αρχικά κοσμοπολίτικη σύνθεση της τοπικής αστικής τάξης ( έλληνες από τις παροικίες, αλλά και Άγγλοι, Γερμανοί κ.α ως αντιπρόσωποι ή επιχειρηματίες οι ίδιοι στο εμπόριο της σταφίδας) και η λαϊκή συμμετοχή στο καρναβάλι εκπροσωπείται κυρίως από την πολυάριθμη στη πόλη ιταλική παροικία ( φυγάδες από τη πατρίδα τους λόγω πολιτικών διωγμών) και από τους επτανήσιους που έχουν εγκατασταθεί σε αναζήτηση εργασίας στη Πάτρα.
Το Πατρινό καραναβάλι πορεύθηκε με αυτά τα ιταλικά, αστικά και «ευπρεπή» του χαρακτηριστικά, άλλοτε πιο δυναμικό κι άλλοτε πιο υποτονικό, ανάλογα με τα συγκαιρινά του κάθε φορά πολιτικά και οικονομικά γεγονότα, ως το 1940.
Στα χρόνια 1940 έως και το 1950 δεν έγινε καρναβάλι εξ αιτίας του πολέμου, της εχθρικής κατοχής και του εμφύλιου πολέμου που ακολούθησε στην Ελλάδα την απελευθέρωση από τους χιτλερικούς. Θα επαναλειφθεί από το 1951 με μια οργανωτική μόνο διαφοροποίηση: από εδώ και πέρα οργανωτής του είναι ο Δήμος της Πάτρας.
Απ:Ήρθε πάλι η τρελή αποκριά! 14 Χρόνια, 2 Μήνες πριν
Η Μετεξέλιξη του Καρναβαλιού της Πάτρας
Η μεγάλη ανατροπή, όμως, κυοφορήθηκε από τα σπλάχνα του και απηχεί έμμεσα τις κοινωνικές αλλαγές στα δικαιώματα και τις αντιλήψεις των νέων μετά το 1968 αν και εξωτερικά προέκυψε από δυο συμπτωματικά γεγονότα.
Το 1966 στα πλαίσια του καρναβαλιού δοκιμάζεται ένα παιχνίδι:
Το κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού από πληρώματα επιβατηγών αυτοκινήτων.
Μετέχουν 94 μόνο άτομα που τα επόμενα χρόνια, καθώς τα αυτοκίνητα ως όρος συμμετοχής εγκαταλείπονται, θα διευρυνθούν. (Ανάμεσα στους 94 και ο παρουσιαστής Άλκης Στέας που από τον επόμενο χρόνο έως και το 1999 πολλά προσέφερε στον κρυμμένο θησαυρό και στο Πατρινό Καρναβάλι)
Το 1981 οι οικονομικές δυσκολίες του Δήμου για την παραγωγή σε επαρκή αριθμό καρναβαλικών αρμάτων για την μεγάλη παρέλαση οδηγούν ως αναγκαστική λύση στη συμμετοχή σε αυτή των «πληρωμάτων».
Αυτό ήταν !!
Η συμμετοχή νέων στις ομάδες του κρυμμένου θησαυρού πολλαπλασιάζεται με ταχύτητα κι όταν ο οργανωτής Δήμος, μετά το 1987, αποδεχθεί κι ενθαρρύνει ανεπιφύλακτα το γεγονός η αύξηση της συμμετοχής γίνεται πια με γεωμετρική πρόοδο.
Το Πατρινό Καρναβάλι γίνεται υπόθεση των νέων, μετεξελλίσεται σε πάνδημη γιορτή των πατρινών κι έτσι γνωρίζει μια θυελλώδη συνεχή ανάπτυξη σε όλες τις παραμέτρους του.
Απ:Ήρθε πάλι η τρελή αποκριά! 14 Χρόνια, 2 Μήνες πριν
(Η ανταποκρίτρια από την Πάτρα, συνεχίζει) Άρματα και Μασκαράτες
Η παραδοσιακή τεχνική στην κατασκευή των αρμάτων χρησιμοποιούσε σύρμα για τον σκελετό πάνω στο οποίο με αλευρόκολλα επικολλούσαν στρώμματα φύλλων εφημερίδας και τελικά, όταν αυτά στεγνωναν, τα έβαφαν και τα ζωγράφιζαν. Σήμερα το σύρμα αντικαταστάθηκε από μεταλικούς σκελετούς και οι εφημερίδες από φελιζόλ και πολυεστέρα.
Στη πορεία του πατρινού καρναβαλιού απέκτησαν όνομα επιδέξιοι τεχνίτες, που μηχανεύοταν και ορισμένες κινήσεις για τα άρματα, και λαϊκοί ζωγράφοι
Εκτός από τα χάρτινα κατασκεύαζαν και άνθινα άρματα όπου τον συρμάτινο σκελετό έντυναν και σχεδίαζαν με λουλούδια εποχής. Άνθινο ήταν πάντοτε το άρμα της βασίλισσας.
Οι τεχνίτες αυτοί έπαιρναν παραγγελίες από τους χορηγούς των αρμάτων και μετά το 1952 μέσα από διαγωνισμό μακετών από το Δήμο.
Από το 1988 συγκροτήθηκε δημοτικό καρναβαλικό εργαστήρι που κατασκευάζει τα άρματα, την καρναβαλική ( αλλά και χριστουγεννιάτική) διακόσμηση της πόλης κ.α.
Στελεχώθηκε με παλιούς τεχνίτες κι απόφοιτους ειδικής
(καρναβαλικής !) τεχνικής σχολής (1987-8)
Στεγάζεται σήμερα σε ειδικά κατασκευασμένο κτίριο (1994) που αποτελεί κι ενδιαφέροντα εκθεσιακό τόπο των καρναβαλικών κατασκευών.
Οι μασκαράτες ήσαν παραδοσιακές καρναβαλικές κατασκευές, με την ίδια περίπου τεχνική, σε μικρό, όμως, μέγεθος έτσι ώστε να φέρονται και να κινούνται από ένα άτομο στο εσωτερικό τους. Αυτό ακριβώς έδινε ιδιαίτερη ζωντάνεια στις μασκαράτες που ήταν αγαπημένο στοιχείο της παρέλασης αλλά από τη δεκαετία του 1970 εξέλειπαν εξ αιτίας της απροθυμίας και έλλειψης ατόμων για να τις μεταφέρουν και να τις κινούν.